W lipcu br. Burmistrz Darłowa opublikował na Facebooku apel do władz, w tym do premiera rządu, o dofinansowanie portu w Darłowie. Zgodnie z apelem brak jest funduszy na konieczne remonty w porcie, co może zagrażać użytkownikom portu. Ci natomiast zapowiadają podjęcie kroków prawnych wobec państwa. Jakie mają możliwości? – zastanawia się mecenas Oliwia Radlak, radca prawny z Kancelarii Sienkiewicz i Zamroch Radcowie Prawni Sp.p.
Pierwszym i prawdopodobnie najbardziej powszechnym rozwiązaniem będzie art. 417 kc regulujący zasady odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Dotyczy to również odpowiedzialności jednostek samorządu terytorialnego lub innych osób prawnych wykonujących tę władzę z mocy prawa (np. NBP).
Użytkownicy portu w Darłowie prawdopodobnie zamierzają wywodzić swoje roszczenia z uwagi na zaniechania jakie mają miejsce w porcie, w tym zły stan falochronów lub brak prac podczyszczeniowych. Oczywiście, w kontekście art. 417 kc konieczne jest zaistnienie szkody.
Jednakże nie każda szkoda powstała na terenie portu będzie podstawą roszczenia przeciwko Skarbowi Państwa. W zależności od tego co wywołało tą szkodę, mogą za nią odpowiadać różne podmioty (w tym przypadku za zaniechania w porcie). Podobnie będzie w Darłowie.
Roszczenia przeciwko Zarządowi Portu Morskiego w Darłowie
Port w Darłowie zaliczany jest do tzw. innych portów i przystani morskich, czyli takich, które nie są portami morskimi o podstawowym znaczeniu dla gospodarki narodowej. Portami takimi co do zasady zarządza gmina, która samodzielnie decyduje o formie prawno-organizacyjnej zarządzania portem. W Darłowie jest to „Zarząd Portu Morskiego Darłowo” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, której jedynym właścicielem jest Gmina Miasto Darłowo. Do takiej spółki stosujemy przepisy ksh. W tym zakresie nie różni się ona od innych spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, m. in. posiada osobowość prawną, a więc może pozywać i być pozywana.
Spółki zarządzające portami różnią się jednak od „standardowych” spółek z ograniczoną odpowiedzialnością w zakresie przedmiotu działalności, który został im niejako narzucony przepisami ustawy o portach i przystaniach morskich. Zgodnie z art. 7 ust. 1 tej ustawy spółki zarządzające portem dbają m. in. o budowę, rozbudowę, utrzymywanie i modernizację infrastruktury portowej. Jeżeli więc użytkownik portu poniesie szkodę, która wynika z zaniedbań w zakresie utrzymania i modernizacji infrastruktury portowej to jego pierwsze działania najpewniej zostaną skierowane przeciwko podmiotowi zarządzającemu portem. W przypadku Darłowa będzie to spółka z ograniczoną odpowiedzialnością. W takiej sytuacji zastosowanie art. 417 kc wydaje się być chybione i sięgnąć należy po ogólne przepisy o odpowiedzialności odszkodowawczej.
W innych przypadkach (np. w innych portach, w których nie powołano podmiotu zarządzającego portem) podmiotem zarządzającym będzie gmina, a więc będzie miała do niej zastosowanie regulacja z art. 417 kc.
Infrastrukturę portową stanowią akweny portowe oraz ogólnodostępne obiekty, urządzenia i instalacje, związane z funkcjonowaniem portu, przeznaczone do wykonywania zadań portowych przez podmiot zarządzający. Z zarządzeń dyrektorów urzędów morskich dostępnych na stronach bip wynika, że taką infrastrukturą są m. in. baseny portowe, obrotnice i kanały potowe (akweny portowe), nabrzeża i pirsy, infrastruktura drogowa, energetyczna i wodno-kanalizacyjna oraz inne urządzenia techniczne (np. żurawiki).
Roszczenia przeciwko Skarbowi Państwa
Inaczej należałoby oznaczyć stronę pozwaną w przypadku poniesienia szkody, która wyniknęła z zaniedbań w zakresie budowy i utrzymania obiektów infrastruktury zapewniającej dostęp do portów i przystani morskich. Infrastruktura zapewniająca dostęp do portów i przystani morskich to prowadzące do portu lub przystani morskiej oraz położone w granicach portu lub przystani morskiej tory wodne, wraz ze związanymi z ich funkcjonowaniem obiektami, urządzeniami i instalacjami czyli np. obrotnice, osadniki, falochrony czy kotwicowiska.
Podmiotami odpowiedzialnym za budowę i utrzymanie obiektów infrastruktury zapewniających dostęp do portów i przystani morskich są organy administracji morskiej, którymi są Minister Infrastruktury oraz dyrektorzy urzędów morskich (jako terenowe organy administracji rządowej). Oczywiście minister jest organem naczelnym, a za porty odpowiadają dyrektorzy urzędów morskich. Z uwagi na to, że ustawa nie przyznaje dyrektorowi urzędu morskiego (ani urzędowi morskiemu) zdolności sądowej, należy uznać, iż stroną pozwaną w takiej sytuacji może być wyłącznie Skarb Państwa – Dyrektor Urzędu Morskiego. W takiej sytuacji można więc szukać rozwiązania w zastosowaniu art. 417 kc.
Użytkownicy portu w Darłowie nie zawsze będą więc mieli możliwość pozwania Skarbu Państwa w przypadku poniesionej szkody, co zawsze powinno zostać szczegółowo przeanalizowane przed wytoczeniem powództwa. Błędne oznaczenie pozwanego jest podstawą zarzutu braku legitymacji biernej i stanowi podstawę do odrzucenia pozwu a limine.
Z cyklu „Okiem prawnika” polecamy:
Okiem prawnika: zadrzewienia i zakrzewienia na terenie portów instalacyjno-serwisowych MEW
Okiem prawnika: przekazywanie nieruchomości w portach przez wojewodów
