„Wszystkie ręce na pokład” – to apel płynący od przedstawicieli wielu branż, które będą akceleratorem rozwijającej się nowoczesnej i inteligentnej, zielonej gospodarki w Polsce. Niedobory wykształconych specjalistów, którzy posiadają wiedzę i umiejętności adekwatne do wymagań przemysłu i firm, to problem, który dotyka już dziś branżę energetyki wiatrowej. Na te kwestie często wskazuje sektor offshore wind, którego rozwój będzie częściowo uzależniony m.in. od przemysłu 5.0. – Wiedzę na temat potencjału kadr, edukacji, a także zapotrzebowania firm, posiadają przede wszystkim samorządy, gdyż dobrze znają lokalny rynek i biznes. Potrzebujemy mnóstwo wykształconych kadr rozumiejących zieloną energetykę. Odpowiedzialność ich kształtowania przesunęła się już na poziom lokalny – przekonuje dr Karolina Lipińska, architektka innowacji, zastępczyni Dyrektora Departamentu Rozwoju Gospodarczego w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Pomorskiego oraz współorganizatorka cyklicznych targów edukacyjnych EDU OFFSHORE WIND. Najbliższa edycja przełomowego dla polskich kadr wydarzenia odbędzie się w marcu 2024 r. w Gdańsku. 

Technologie i innowacje stały się podstawą realizacji celów zielonej transformacji gospodarczej w Europie. Dziś jest już pewne, że nie zostaną osiągnięte bez kadr z odpowiednimi umiejętnościami. Zgodnie z danymi Międzynarodowej Agencji Energetyki Odnawialnej (IRENA), globalne zatrudnienie tylko w lądowej i morskiej energetyce wiatrowej utrzymało się na stałym poziomie 1,4 miliona miejsc pracy w 2022 r., z czego Europa odpowiadała za 29% zatrudnienia.

Plan REPowerEU zakłada, że do 2030 r. w Europie ma powstać 420 GW w energetyce wiatrowej (onshore i offshore wind), co oznacza wzrost z obecnego poziomu 205 GW. Średnio instalacja 1 GW w onshore może stworzyć 130 tys. miejsc pracy w fazie rozwoju, budowy i instalacji w okresie pięciu lat oraz 12 tys. miejsc pracy rocznie podczas 25-letniej fazy O&M (Global Wind Energy Council, 2022). IRENA zauważa, że tymczasem większa złożoność komponentów, takich jak fundamenty, podstacje, kable i statki instalacyjne, stwarza wyższe zapotrzebowanie na siłę roboczą w przypadku morskich farm wiatrowych.

Optymizmu dał przedstawiony niedawno przez Komisję Europejską Wind Power Package, który obejmuje m.in. wsparcie rozwoju obszaru umiejętności, w tym partnerstw, które mają być swojego rodzaju forum do opracowywania projektów szkoleniowych, ale także europejskich akademii umiejętności w branży technologii net-zero. Akademie opracują treści i materiały edukacyjne, a ich celem będzie przeszkolenie 100 tys. osób w ciągu trzech lat od utworzenia. Zgodnie z szacunkami GWEC, prawie pół miliona pracowników w skali globalnej musi zostać przeszkolonych zgodnie ze standardem GWO w ciągu najbliższych 5 lat.

Takie struktury mogą powstać też w Polsce, która planuje rozwój 18 GW w morskiej energetyce wiatrowej do 2040 r. 15 września 2021 r. Polska podpisała porozumienie sektorowe branży offshore wind. Celem współpracy rządowo-przemysłowej jest ustanowienie wiodącej branży morskiej energetyki wiatrowej w Polsce. Zobowiązano się w niej do utworzenia do 60 tys. bezpośrednich i pośrednich miejsc pracy w polskim przemyśle wiatrowym do 2040 r. Równolegle działają też samorządy, które od kilku lat starają się zapewnić kadry dla morskiej energetyki wiatrowej oraz przemysłu. Rozwój kompetencji dla energetyki odnawialnej to także jeden z kluczowych celów powołanej trzy lata temu przez samorząd województwa pomorskiego Pomorskiej Platformy Rozwoju Morskiej Energetyki Wiatrowej na Bałtyku.

Offshore wind potrzebuje techników do obsługi innowacji

Z raportu “Researching skill and training needs of the industry” przygotowanego w ramach projektu T-Shore wynika jasno, że sektor morskich technologii energetycznych potrzebuje zwiększenia skali edukacji oraz opracowania nowych programów nauczania i szkoleń oraz modeli biznesowych. Potrzebne jest też rozszerzenie współpracy pomiędzy przemysłem i ośrodkami kształcenia (np. współdzielenie infrastruktury szkoleniowej), ale także zdiagnozowanie umiejętności, których potrzebuje sektor technologiczno-innowacyjny, w tym przemysł 5.0 i energetyka morska.

Pomorze od kilku lat przygotowuje się na rozwój morskiej energetyki wiatrowej, która jest obecnie jedną z najbardziej innowacyjnych branż w sektorze energetyki. Europejski sektor energetyki wiatrowej wskazuje, że brakuje kadr począwszy od wyspecjalizowanych techników po doświadczonych menadżerów projektów.

-W Polsce także podjęto działania w tym zakresie, a na polskim rynku pojawiają się już specjaliści z odpowiednim wykształceniem. Województwo pomorskie wiedzie prym jeśli chodzi o ukierunkowywanie szkół ponadpodstawowych w odniesieniu do trendów globalnych. Realizujemy w tym zakresie wiele przedsięwzięć strategicznych. Cały czas staramy się dostosować kształcenie zawodowe do potrzeb rynku pracy, szczególnie tego związanego z najbardziej perspektywicznymi branżami dla regionu. Taką branżą jest z pewnością morska energetyka wiatrowa oraz wyzwania związane z transformacją energetyczną – mówi dr Lipińska

„Sektor offshore wind wymaga szerokiego zakresu specjalistycznych umiejętności, włączając w to wysoko wykwalifikowanych techników i inżynierów elektrycznych, ekspertów w cyfrowej analizie danych, sztucznej inteligencji, oraz rozwoju oprogramowania. Równie istotne są umiejętności związane z procesem zgód i pozwoleń dotyczących projektów, zarządzaniem projektami, doradztwem prawnym i oceną wpływu na środowisko. Dodatkowo, sektor ten będzie potrzebował fachowców w dziedzinie pływających turbin wiatrowych, techników i serwisantów morskich turbin wiatrowych, a także specjalistów od środowiska morskiego, infrastruktury wysokich napięć oraz monterów i spawaczy. Te umiejętności są kluczowe dla rozwoju i utrzymania sektora morskiej energetyki wiatrowej, a ich zapotrzebowanie będzie rosło w miarę ekspansji tej branży”.

Dr Lipińska dodaje, że jako samorząd regionalny Urząd Marszałkowski ma dużą świadomość wagi i znaczenia morskiej energetyki wiatrowej i chcąc przygotować przyszłe kadry, będzie wspierać te szkoły, które realizują kształcenie w tym obszarze.

-Niedawno została zakończona realizacja dużego przedsięwzięcia strategicznego pn. „Kształtowanie sieci szkół zawodowych w regionie” realizowanego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014- 2020. Istotą przedsięwzięcia było stworzenie sieci szkół zawodowych, w tym centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego, opartej o branże o największym potencjale rozwoju, wymagających inteligentnych specjalizacji. Warto podkreślić, że na sektor offshore składa się kilka branż: budownictwo, energetyka, elektronika, środowisko, transport, logistyka i motoryzacja – wymienia Lipińska.

Projekt zakłada wsparcie dla uczniów w zakresie dodatkowych staży i praktyk u pracodawców, zajęć pozalekcyjnych, kursów i szkoleń podnoszących ich atrakcyjność na rynku pracy.

-Kontynuujemy obecnie te działania poprzez realizowany program edukacyjny w zakresie EDU OFFSHORE WIND, inicjatywy realizowanej w ramach działań Pomorskiej Platformy Offshore. Program ten polega na prowadzeniu lekcji w szkołach ponadpodstawowych w całym regionie poprzez atrakcyjne wykłady i warsztaty. Zarażamy młodzież pasją do zielonej energetyki – dodaje architektka innowacji.

Potwierdzają to też wyniki badań zrealizowanych przez T-Shore. Branża offshore wind potrzebuje najwięcej techników, wbrew powszechnemu przekonaniu, nie tylko pracujących przy turbinach wiatrowych. Tacy specjaliści potrzebni są też w przemyśle, portach, czy bazach serwisowych. Technicy będą musieli być wyposażeni w umiejętności elektryczne, mechaniczne, hydrauliczne, ale także umiejętności miękkie jak znajomość technicznego j. angielskiego, sprawne rozwiązywanie problemów czy raportowanie. Co więcej, gama zapotrzebowania na umiejętności będzie się rozszerzać.

-Przygotowanie społeczeństwa na branże takie jak morska energetyka wiatrowa wymaga szeroko zakrojonej edukacji i świadomości, zarówno wśród młodzieży, jak i całej populacji. Kluczowe są programy edukacyjne skupiające się na STEM, które kształcą przyszłe pokolenia w zakresie nowych technologii i zrównoważonego rozwoju. Ważne są również kampanie informacyjne, które podkreślają korzyści płynące z zielonej transformacji, takie jak tworzenie nowych miejsc pracy, poprawa jakości powietrza i ograniczenie zmian klimatycznych. Włączenie tych aspektów do programów nauczania i publicznej dyskusji może zwiększyć akceptację dla innowacyjnych branż i przygotować społeczeństwo na zmiany, które niosą ze sobą – podkreśla dr Lipińska.

Jak czytamy w raporcie T-shore, problematyczne jest połączenie u techników umiejętności mechanicznych, elektrycznych i hydraulicznych, ale także umiejętności cyfrowych. Kompetencje miękkie i umiejętności interpersonalne również wymagają większej uwagi w szkoleniu zawodowym. Czy jesteśmy jako Polska i polskie społeczeństwo do tego przygotowani?

Nadchodzi Przemysł 5.0

Cele sektora morskiej energetyki wiatrowej oraz Europejskiego Zielonego Ładu nie zostaną zrealizowane bez odpowiedniej bazy przemysłowej. Słowo „przemysł” nabrało w ostatnich latach nowego znaczenia. To już nie tylko energochłonne i emisyjne branże, ale zakłady budowane jako nowoczesne centra technologiczne, zapewniające komponenty dla kluczowych technologii dla transformacji energetycznych. Przemysł 5.0 będzie zorientowany na człowieka (ang. human-centric), zrównoważony rozwój (ang. sustainable) oraz odporny na warunki otoczenia (ang. resilient). Wymagać będzie takich rozwiązań jak uczenie maszynowe, sztuczna inteligencja, cyfryzacja, robotyzacja, automatyzacja czy blockchain. Takie zakłady będą powstawać także w Polsce. Branża energetyki wiatrowej ze względu na rosnące koszty projektów spowodowane m.in. wyższymi cenami stali czy inflacją, intensywnie pracuje nad optymalizacją procesów i produkcji. W tym celu mogą pomóc m.in. drony i autonomiczne jednostki, w szczególności w fazie serwisu i eksploatacji.  

Nasza rozmówczyni przekonuje, że rewolucja dzieje się już dziś, a sztuczna inteligencja staje się ważnym elementem globalnej układanki.

-Sektor energetyki jest szczególnie predystynowany do synergii z najnowocześniejszymi technologiami IT – mam tu na myśli przede wszystkim logistykę, ale również nowoczesne fabryki, jakie są obecnie budowane – jedna z nich w Gdańsku na Wyspie Ostrów. Zgodnie z zapowiedziami inwestorów, ma to być najnowsza fabryka wież wiatrowych w Europie, charakteryzująca się wysoka automatyzacją procesów. Wiele raportów, jak najnowszy „Barometr Polskiego Rynku Pracy”, sygnalizuje wyzwania związane ze zdobywaniem nowych kompetencji i interdyscyplinarności definicji nowych zawodów. Pojawiają się rankingi nowych zawodów oraz tych, które będą zanikać. Jestem przekonana, że do tematu należy podchodzić przede wszystkim spokojnie i zdroworozsądkowo, choć przyznaję, że jeśli chodzi o tzw. zawody przyszłości, to pierwsze miejsca zajmują właśnie te powiązane z zieloną energetyką, jak np. specjalista ds. energii odnawialnej, cyberbezpieczeństwa czy adaptacji klimatycznej. Tak więc, z jednej strony mówimy o umiejętnościach technicznych, a z drugiej miękkich, bardzo holistycznie ujmujących globalne trendy i sektory. Trudno dziś uwierzyć, że sztuczna inteligencja zastąpi całkowicie operatora ds. logistycznych czy kontrolera ruchu. W mojej opinii czynnik ludzki jest to niezbędny. Stale nieopłacalne jest opracowywanie technologii służącej zastąpieniu pracowników, którzy wykonują nawet bardzo proste prace – wskazuje dr Lipińska.

Samorządy znają potencjał kadrowy i edukacyjny

Rosnąca rola samorządów w kształtowaniu edukacji wynika z ich zdolności do skupiania się na lokalnych potrzebach, budowania mostów między edukacją a biznesem oraz dostosowywaniem programów nauczania do konkretnych wymagań przemysłu w danym regionie. Trend można zaobserwować także w Polsce.

-Samorządy w Polsce odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu edukacji i przygotowaniu kadr do pracy w innowacyjnych branżach, takich jak morska energetyka wiatrowa. Pomorze jest przykładem regionu, który już aktywnie uczestniczy w kreowaniu odpowiednich umiejętności i rozwija specjalistyczne kadry, między innymi poprzez Pomorską Platformę Rozwoju Morskiej Energetyki Wiatrowej na Bałtyku. Samorządy wspierają lokalne przedsiębiorstwa, promują współpracę między edukacją a biznesem oraz dostosowują programy nauczania do potrzeb rynku pracy, inwestując jednocześnie w infrastrukturę edukacyjną i wspierając przedsiębiorczość. Lokalne władze mają zatem istotny wpływ na rozwój kompetencji niezbędnych dla wsparcia zielonej transformacji i zrównoważonego rozwoju gospodarczego – dodaje dr Lipińska.

EDU OFFSHORE WIND skraca dystans pomiędzy pracodawcą a pracownikiem

Odpowiedzią na wyzwania kadrowe w Polsce było zorganizowanie pierwszej edycji targów EDU OFFSHORE WIND 2023, które okazały się dużym sukcesem. W targach wzięło udział ponad 5000 uczniów, nauczycieli i studentów żywo zainteresowanych nową branżą. Dodatkowo, uczniowie przyjechali na targi przygotowani w trakcie kilkumiesięcznego programu edukacyjnego, złożonego z warsztatów na żywo w poszczególnych szkołach i lekcji online. Od listopada zeszłego roku, zespół odwiedził już prawie 100 szkół z województwa pomorskiego. Wiele szkół bezpośrednio po targach zgłosiło swój akces do kolejnej edycji 2024, widząc w programie i targach wartość dodaną dla młodych ludzi. Studenci wykorzystali obecność ponad 70 wystawców z branży na rozmowy o potencjalnym zatrudnieniu czy stażu.

Nadchodzi kolejna edycja Edukacyjnych Targów Kariery, które odbędą się w marcu 2024 r. Jest ona odpowiedzią na potrzeby kadrowe morskiej energetyki wiatrowej oraz szeroko rozumianej energetyki odnawialnej, ale także z związanych nią takich sektorów, jak – wodór, magazynowanie energii, rozwój sieci czy energetyka jądrowa.

-Zakres drugiej edycji EDU OFFSHORE WIND 2024 zdecydowaliśmy się poszerzyć o nowe elementy, m.in. o Wyspę Transformacji Energetycznej czy Wyspę Ekologiczną, aby uwrażliwiać młodych ludzi na aspekty związane z ochroną środowiska. Bez pokazywania synergii pomiędzy różnymi odnawialnymi źródłami energii nie możemy mówić o zmianie myślenia o przyszłości gospodarki energetycznej. To właśnie młodzież ucząca się obecnie w szkołach ponadpodstawowych czy będąca na studiach będzie już niedługo odpowiedzialna za poszczególne komponenty miksu energetycznego związanego z transformacją energetyczną Polski – mówi dr Karolina Lipińska.

– Zachęcamy do udziału w targach również studentów, którzy będą mieli doskonałą okazję na rozmowę z o stażach, praktykach czy nawet konkretnych ofertach pracy w specjalnie dedykowanej strefie tzw. JOB TRUCK. Również rodzice młodych ludzi mogą znaleźć na EDU OFFSHORE WIND 2024 inspirację, ale i podpowiedź w zakresie tego, jak pokierować ścieżką zawodową swoich dzieci. Przygotowujemy szkolenia oraz atrakcyjny program towarzyszący, wiele atrakcji w postaci wielkoskalowych eksponatów i różnorodnych stref – dodaje współorganizatorka EDU Offshore Wind.

Rejestracja online wystawców już ruszyła. Szczegóły można znaleźć na stronie organizatora EDU OFFSHORE WIND 2024. Rejestrację dla odwiedzających organizatorzy planują otworzyć tuż po Nowym Roku.

Artykuł powstał we współpracy z