Morska energetyka wiatrowa jest jednym z elementów rozwoju kluczowych projektów wodorowych w Grupie Orlen. Bardziej zrównoważone odmiany wodoru na rzecz dekarbonizacji przemysłu i gospodarki wymagają dostępu do bezemisyjnej energii, które mogą zapewnić OZE i energetyka jądrowa. Przedstawiciele koncernu przekonują, że kluczowy jest dostęp do odpowiednich mocy, ale ważny jest też popyt na wodór, który umożliwi skalowanie projektów. O postępach ich realizacji opowiedzieli przedstawiciele Orlenu podczas warsztatów dla dziennikarzy, zorganizowanych we współpracy z Towarową Giełdą Energii, których jednym z elementów była wizyta studyjna w Terminalu Paliw Wodorowych we Włocławku.
Strategia Orlenu do 2030 r. zakłada inwestycje rzędu 320 mld zł, z czego około 120 mld zł w zielone inwestycje, uniezależniające nas od paliw kopalnych. Wśród nich znajdą się przede wszystkim morskie i lądowe farmy wiatrowe, fotowoltaika, biogaz i biometan, biopaliwa nowej generacji i odnawialny wodór. Cele wodorowe są realizowane dwutorowo – poprzez produkcję zielonego wodoru do wykorzystania w przemyśle (rafineria, nawozy), energetyce (magazynowanie) i w transporcie, oraz rozwój szerokodostępnej infrastruktury zasilania samochodów elektrycznych i wodorowych w każdym z segmentów. Na styczeń 2025 roku zapowiedziano przedstawienie nowej strategii rozwoju polskiego koncernu, która zapewne uwzględni element wodorowy.
1 stycznia Polska obejmie półroczną prezydencję w Radzie UE. Orlen niedawno przygotował stanowisko, w którym zwraca uwagę na najważniejsze wyzwania: utrzymanie konkurencyjności unijnego rynku, neutralność technologiczną, dostępność finansowania dla dekarbonizacji i odejście od nakazowego charakteru regulacji. Wszystkie znalazły się w manifeście, którego premiera miała miejsce na kongresie Open Eyes Economy w Krakowie. Jóźwiak wskazał, że jednym z postulatów Orlenu będzie, aby podchodzić do procesów przemysłowych pod kątem neutralności technologicznej. Czytamy w dokumencie, że „neutralność klimatyczna w perspektywie 2050 roku powinna być realizowana w tempie uwzględniającym ekonomiczną specyfikę poszczególnych krajów, kontekst geopolityczny, uwarunkowania technologiczne oraz koszty społeczne. Dopuszczenie pełnego katalogu zero- i niskoemisyjnych technologii pozwoli na obniżenie kosztów transformacji i zwiększenie jej efektywności, przy jednoczesnym utrzymaniu produkcji i miejsc pracy na terytorium Unii Europejskiej”.
Grzegorz Jóźwiak, dyrektor biura technologii wodorowych w Orlenie, zwrócił uwagę w trakcie prelekcji, że wodór nie jest niczym nowym dla polskiego czempiona, gdyż jest wykorzystywany w wielu procesach petrochemicznych. Obecnie Polska jest jest jednym z liderów w produkcji wodoru, w większości bazującego na paliwach kopalnych.
Regulacje na poziomie UE wskazują na konieczność rozwoju i zastosowania wodoru odnawialnego (zielonego) w trzech segmentach – przemysł, transport i paliwa syntetyczne. Orlen podejmuje od kilku lat kroki na rzecz rozwoju bardziej zrównoważonych odmian wodoru.
Kluczowe projekty
Orlen ma w portfelu inwestycyjnym kilka flagowych projektów, które są na różnym etapie zaawansowania. Jednym z nich jest program „Clean Cities – Hydrogen Mobility in Poland” (realizowany w trzech fazach), który polega na budowie sieci infrastruktury tankowania wodoru oraz huby produkcyjne w Szczecinie, Włocławku i Trzebini, które mają zapewnić stabilne dostawy wodoru na potrzeby transportu. Całkowita wartość inwestycji przekracza 220 mln euro, z czego znaczącą część stanowi dofinansowanie z funduszy Unii Europejskiej. Projekt zakłada budowę ogólnodostępnych stacji tankowania wodoru w największych polskich miastach, m.in. w Warszawie, Krakowie, Poznaniu i Gdańsku. Projekt realizowany jest przez Orlen przy wsparciu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Drugi projekt to Hydrogen Eagle, który zakłada budowę kompleksowej infrastruktury wodorowej w Polsce na potrzeby dekarbonizacji, obejmującej produkcję wodoru z morskich farm wiatrowych (100 MW), odpadów komunalnych (15 tys. ton rocznie) oraz w lokalnych hubach rozproszonych (10 MW każdy). Inwestycja przewiduje utworzenie trzech strategicznych, międzynarodowych hubów – Northern HUB, Offshore HUB (uwzględniający potencjał morskiej energetyki wiatrowej) oraz Southern HUB. Projekt ma przyczynić się do dekarbonizacji transportu i przemysłu oraz wzmocnić pozycję Polski w europejskiej sieci wodorowej. W ramach projektu planowana jest również budowa ponad 100 stacji tankowania dla transportu indywidualnego, publicznego i cargo.
W dniu 21 września 2022 roku Komisja Europejska zatwierdziła projekt IPCEI Hy2Use dla technologii i systemów wodorowych, a wraz z nim projekt Polski, reprezentowany przez Orlen S.A. „Hydrogen Eagle”. Tym samym Polska stała się jednym z trzech największych beneficjentów projektu IPCEI Hy2Use – projekt Hydrogen Eagle otrzymał zgodę na drugą największą kwotę możliwego dofinansowania 511 mln euro w perspektywie do 2031 roku.
Projekt E75 to transgraniczna inicjatywa realizowana w ramach IPCEI Hy2Use, mająca na celu rozwój infrastruktury wodorowej wzdłuż drogi E75, biegnącej z Norwegii do Grecji. W ramach projektu powstanie sieć stacji tankowania wodoru (HRS) w kluczowych punktach trasy, przechodzącej przez siedem krajów europejskich. Polskim partnerem jest Orlen, który w ramach projektu Hydrogen Eagle wybuduje 54 stacje tankowania wodoru wzdłuż sieci TEN-T.
Projekt zapewni ciągłość infrastruktury wodorowej na osi północ-południe Europy, eliminując „białe plamy” w dostępności tego paliwa. Wszystkie stacje będą ogólnodostępne i niedyskryminujące, zlokalizowane w sieci bazowej TEN-T zgodnie z Rozporządzeniem 2022/869. Celem jest zapewnienie konkurencyjnych cen wodoru dla użytkowników końcowych.
Kolejny projekt to HyFly RFNBO jet fuel, w którym produkowanym surowcem będą paliwa syntetyczne (co najmniej 70 tys. ton paliw) z wykorzystaniem energii słonecznej, wiatrowej lub jądrowej oraz dwutlenku węgla (CO2). Yokogawa, japońska firma, wspiera Orlen w przygotowaniu cyfrowego bliźniaka projektu.
Z kolei Bursztynowa Dolina Wodorowa to unikatowy projekt, który zakłada przeznaczenie wodoru na różne cele konsumpcyjne: porty morskie, transport drogowy, przemysł i lotnisko. Atutem lokalizacji na Pomorzu jest dostęp do rafinerii w Gdańsku oraz bliskość ekosystemów morskiej energetyki wiatrowej i portów morskich. W zasobach mogą być też kawerny solne (H2 SaltStorage), których potencjał obecnie bada m.in. Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy. Orlen chce pozyskać środki europejskie w I etapie (2023-2027), bardziej na cele R&D. Celem produkcyjnym jest uzyskanie 4kta RFNBO H2. W kolejnych fazach (2030 i 2035 r.) realizacja ma być komercyjna. Warto dodać, że Bursztynowa Dolina Wodorowa jest pierwszym w Polsce projektem, który dysponuje certyfikatem wydanym przez Mission Innovation.
Kolejny projekt to Mazowiecka Dolina Wodorowa, kierowana przez Orlen i powstała w 2022 roku. Skupia obecnie ponad 40 sygnatariuszy z podmiotów gospodarczych, naukowych i finansowych. Sygnatariusze mają wypracować projekt, wśród których jest HySPARK (Hydrogen Solutions for euroPean Airports & Regional Kinetics). Obejmuje konsorcjum 17 partnerów z 5 krajów i jest pierwszym projektem w Polsce, który otrzymał pozytywną decyzję Komisji Europejskiej o dofinansowaniu. Projektowi przyznano prawie 9 milionów euro w ramach programu Horyzont Europa (Clean Hydrogen Partnership).
Autobusy napędzane wodorem dostarczy firma Arthur Bus, z kolei wózki obsługi naziemnej stołecznego lotniska Chopina – włoska firma Atena. Użytkownikami pojazdów będą Miejskie Zakłady Autobusowe w Warszawie, Orlen oraz LS Airport Services.
Co udało się zrobić?
Orlen poczynił już znaczne postępy w rozwoju pilotażowych projektów wodorowych. Od 2022 roku koncern testuje dostawy wodoru jakości automotive do mobilnej stacji tankowania w Krakowie z HUB Trzebinia jako źródła wodoru. W grudniu 2022 roku uruchomiono taki projekt w Płocku.
Uruchomiono też ważne laboratoria wodorowe w Trzebini i Włocławku, które posiadają aparaturę do badań jakości wodoru ISO 14687 Grade D. Jako jedyne laboratorium w Polsce i trzecie na świecie po USA i UK posiada akredytację metod badawczych jakości wodoru – badanie na poziomie 1ppb zanieczyszczeń w paliwie wodorowym.
W 2023 roku Orlen uruchomił 2 ogólnodostępne stacje tankowania wodoru w Czechach (HRS Praga i GRS Litvinow). W Polsce podobny projekt – ogólnodostępna stacja – uruchomiono w Poznaniu. To pierwszy projekt w Grupie Orlen – i jak wskazał Jóźwiak – nie było go łatwo rozwijać pod względem technicznym. Stacja może dostarczać wodór do 34 autobusów w ciągu 12 h. Całkowita zdolność magazynowania stacji to 2,050 kg H2. Od września 2023 roku Orlen dostarcza wodór do MPK Poznań spełniający kryteria Taksonomii UE, tj. generujący emisyjność do 3 kg CO2e/kg wodoru i dający 73,4% redukcji emisji w cyklu życia. Koszt tankowanego wodoru to 69 zł/1 kg wodoru (1 kg wodoru zapewnia 100 km zasięgu). Jóźwiak poinformował, że cyklicznie prowadzone są kolejne procesy zazielenienia wodoru automotive w HUB Trzebinia, a także HUB Włocławek.
Trzy projekty wodorowe – Clean Cities – Hydrogen mobility in Poland, Akademia H2 oraz Laboratoria badań wodoru jakości automotive Grupy Orlen zostały wyróżnione w grudniu 2024 r. przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Nagrody wręczono podczas Konferencji Stron Porozumienia Sektorowego na rzecz rozwoju gospodarki wodorowej w Polsce.
Orlen nie obawia się dostępu do wody w procesach elektrolizy. Największym wyzwaniem jest dostęp do energii elektrycznej i efekt ekonomiczny produkcji.
Przedstawiciele Orlenu podkreślili, że realizacja projektów wymaga zatrudnienia wykwalifikowanych kadr i specjalistów. Inwestor skupia się też na edukacji i promowaniu wodoru, do których można zaliczyć Akademię Wodorową. W listopadzie 2024 r. zakończył ię nabór do trzeciej edycji, a pierwsi absolwenci już wzmacniają kadry specjalistów.
Dziennikarze, w tym redakcja OffshoreWindPoland.pl, mogli zapoznać się z potencjałem rozwijanego Terminala Paliw Wodorowych we Włocławku, zlokalizowanego tuż przy zakładzie produkcyjnym ANWIL. Zasady funkcjonowania terminala oraz bezpieczeństwa zaprezentowala kierowniczka Daria Jankowska wraz z zespołem specjalistów obsługujących infrastrukturę.
Morska energetyka wiatrowa
Strategia wodorowa Orlenu bazuje na kompetencjach spółek wchodzących w skład Grupy Orlen, do których zalicza się też spółka Baltic Power. Jest to spółka joint-venture utworzona z kanadyjskim Northland Power. Realizowany projekt MFW Baltic Power, zlokalizowany ok. 23 km na północ od linii brzegowej, na wysokości Choczewa i Łeby to najbardziej zaawansowana inwestycja realizowana na obszarze Polskiej Wyłącznej Strefy Ekonomicznej Morza Bałtyckiego. Posiada koncesję na budowę elektrowni o mocy do 1,2 GW, jednak jej docelowa moc wynikająca z wybranej technologii turbin wyniesie 1140 MW. W styczniu 2025 roku rozpocznie się fizyczna budowa projektu na obszarze morskim, z kolei w 2026 r. popłynie pierwsza energia do sieci.
Kolejną ważną spółką jest Orlen Neptun, rozwijający projekt budowy terminala instalacyjnego w Świnoujściu, ale też projekty z tzw. drugiej fazy offshore wind np. MFW Baltic East. W maju 2023 r. spółka otrzymała od Ministerstwa Infrastruktury najwyższe oceny pięciu wniosków koncesyjnych na budowę farm offshore na Bałtyku o łącznej mocy 5,2 GW. Terminal zostanie oddany do użytku w 2025 r., z kolei projekty wiatrowe są na wczesnym etapie projektowania.
Rynek przygotowuje się na wodór i biometan, a TGE na gwarancje pochodzenia
Marcin Sienkiewicz, doradca zarządu ds. rynków gazu Towarowej Giełdy Energii (TGE), opowiedział o perspektywach rynku giełdowego w kontekście zielonych gazów. TGE od 2012 roku prowadzi rynek giełdowy dla gazu ziemnego. Giełda przygotowuje się do nadchodzących przedsięwzięć. Trwają prace mające na celu jak najszybsze dostosowanie systemu RFP do nowego typu gwarancji pochodzenia. W planach jest wprowadzenie gwarancji także dla kolejnych nośników energii, takich jak chłód, wodór odnawialny, biometan, biogaz oraz biogaz rolniczy.
Aby wodór odnawialny pojawił się na giełdzie, muszą być spełnione określone warunki. Jest to zakończenie budowy infrastruktury do produkcji, transportu, magazynowania i użytkowania wodoru w Polsce. Nie bez znacznenia jest uformowanie pełnego łańcucha dostaw od producentów do konsumentów. Potrzebna jest strona podażowa w postaci wytwórców produkujących na rynek, oraz strona popytowa w postaci licznych odbiorców potrzebujących stałych strumieni wodoru. Wskazał też, że potrzebne są alternatywy wobec długoterminowych umów między dwoma uczestnikami rynku (kontrakty różnicowe).
