Najwyższa Izba Kontroli zakwestionowała działania Lasów Państwowych związane z pilotażowym projektem „Las energii”, w ramach którego planowano budowę farm wiatrowych na terenach leśnych. Kontrola wykazała, że podpisanie umów dzierżawy z prywatną firmą było niezgodne z obowiązującymi przepisami prawa.
W lipcu 2021 roku Lasy Państwowe zawarły list intencyjny z prywatną spółką dotyczący wspólnej pracy nad budową farm wiatrowych. Projekt „Las energii” został wdrożony na podstawie decyzji ówczesnego Dyrektora Generalnego LP z października 2021 roku. Umowy dzierżawy podpisano w grudniu 2021 i styczniu 2022 roku z sześcioma nadleśnictwami: Sława Śląska, Krzystkowice, Nowa Sól, Przasnysz, Lubsko i Skwierzyna.
Według założeń projektu każda elektrownia miała składać się z ośmiu do dziesięciu wiatraków o całkowitej wysokości do 250 metrów. Prywatna firma zobowiązała się pokryć wszystkie koszty inwestycji oraz zdobyć niezbędne zgody i pozwolenia. W czasie kontroli NIK działania pilotażowe prowadzono w trzech lokalizacjach z powodu konieczności rezygnacji z części pierwotnie planowanych miejsc.
Brak zgodności z ustawą o lasach
NIK negatywnie oceniła działalność Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, wskazując na fundamentalną nieprawidłowość. Przepisy ustawy o lasach nie przewidywały wykorzystywania gruntów leśnych do budowy elektrowni wiatrowych. Działania LP były niezgodne z celami i zadaniami gospodarki leśnej określonymi w Planie urządzenia lasu.
Gospodarka leśna, zgodnie z ustawą, obejmuje działalność w zakresie urządzania, ochrony i zagospodarowania lasu, utrzymania i powiększania zasobów oraz upraw leśnych. Uczestnictwo w budowie elektrowni wiatrowych wykracza poza te kompetencje. Prawodawca powierzył Lasom Państwowym zarząd lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa w związku z gospodarką leśną, a nie energetyczną.
Problemy z planami zagospodarowania przestrzennego
Dodatkowym problemem było to, że miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego obowiązujące na terenach objętych umowami dzierżawy nie przewidywały lokalizacji elektrowni wiatrowych w dniu zawierania umów. Nie doszło również do zmiany przeznaczenia gruntów leśnych, co dodatkowo podważało legalność przedsięwzięcia.
Konieczność zmian ustawowych
NIK zwróciła uwagę, że wdrożenie inwestycji w energetykę wiatrową na terenach leśnych wymagałoby zmian ustawowych. Stanowisko to potwierdziło Ministerstwo Klimatu i Środowiska w odpowiedzi na interpelację poselską z listopada 2024 roku, wskazując, że niezbędna byłaby zmiana przepisów dotycząca pojęcia „gospodarki leśnej” lub przypisanie LP dodatkowych zadań związanych z działalnością energetyczną.
Pomysł budowy leśnych farm wiatrowych spotkał się z krytyką Rady Ochrony Przyrody. Rada wyraziła przekonanie, że w warunkach Polski nie ma gospodarczego, prawnego i środowiskowego uzasadnienia dla lokalizacji tak ryzykownych przyrodniczo instalacji na obszarach zalesionych.
Sprawa projektu „Las energii” ilustruje złożoność wyzwań prawnych towarzyszących rozwojowi odnawialnych źródeł energii w Polsce. Transformacja energetyczna wymaga nie tylko inwestycji technologicznych, ale także dostosowania ram prawnych do nowych rozwiązań. Konieczność zachowania równowagi między celami klimatycznymi a ochroną cennych przyrodniczo obszarów leśnych pozostaje jednym z kluczowych dylematów polskiej polityki energetycznej.
